Çfarë është?
Kanceri i buzëve dhe i gojës është një sëmundje e karakterizuar nga prania e qelizave tumorale në mukozën e buzëve ose të gojës. Zgavra e gojës përfshin dy të tretat e përparme të gjuhës, mishrat e sipërme dhe të poshtme, sipërfaqen e brendshme të faqes dhe buzëve, pjesën e poshtme të gojës nën gjuhë (dysheme orale), skajin kockor të sipërm të gojës (qiellza e fortë) dhe zonën e vogël përtej dhëmbëve të mençurisë (trigone retromolar).
Kanceri i kokës dhe qafës është më i zakonshëm tek njerëzit mbi 45 vjeç. Kanceri i gojës është më i zakonshëm tek meshkujt sesa tek femrat, megjithëse, vitet e fundit, raporti ka rënë ndjeshëm, duke pasur parasysh ndryshimin e konsumit të alkoolit dhe zakoneve të duhanpirjes tek femrat. Rreziku i zhvillimit të kancerit të buzëve është më i lartë tek njerëzit me lëkurë të hapur që kanë kaluar shumë kohë në diell. Është thelbësore të shkoni te mjeku i familjes nëse keni një gungë të vogël në buzë, gojë ose mishrat e dhëmbëve; ose nëse keni një lezion të vogël në gojë që nuk shërohet, një njollë të kuqërremtë ose të bardhë që nuk largohet, ose nëse goja juaj rrjedh gjak ose dhemb. Personat që mbajnë proteza duhet të shkojnë te mjeku nëse proteza nuk qëndron më mirë. Tumoret e buzëve dhe të gojës shpesh diagnostikohen gjatë një kontrolli dentar.
Diagnoza
Në prani të këtyre simptomave, mjeku ekzaminon gojën duke përdorur një llambë dhe një pasqyrë dhe, nëse është e nevojshme, ju referon te një specialist ORL, i cili pas vizitës përshkruan analizat radiologjike (tomografia aksiale e kompjuterizuar, skaneri CT ose rezonancë magnetike bërthamore). Nëse ekzaminimet radiologjike zbulojnë praninë e indeve jonormale, mjeku vazhdon me një biopsi, duke hequr një mostër të vogël të indit dhe e dërgon atë në laborator për ekzaminim nën mikroskop, për të vlerësuar nëse ka qeliza tumorale. Biopsia kryhet nën anestezi lokale për të shmangur shqetësimin minimal. Shanset për rikuperim (prognoza) dhe zgjedhja e trajtimit varen nga vendndodhja dhe faza e tumorit (nëse është i kufizuar në buzë ose në gojë ose nëse është përhapur në nyjet limfatike ose organe të tjera), si dhe nga gjendja juaj e përgjithshme shëndetësore.
Faza e sëmundjes
Pasi të jetë konfirmuar prania e tumorit, duhet të kryhen teste të mëtejshme për të kontrolluar nëse qelizat e tumorit janë përhapur në pjesë të tjera të trupit (stadifikimi). Stadifikimi është i rëndësishëm për zgjedhjen e trajtimit më të përshtatshëm. Kanceri i buzëve dhe i gojës klasifikohet në fazat e mëposhtme:
- Faza I: tumori ka një diametër maksimal prej 2 cm dhe nuk është përhapur në nyjet limfatike rajonale.
- Faza II: tumori ka një diametër më të madh se 2 cm, por më pak se 4 cm dhe nuk është përhapur në nyjet limfatike rajonale.
- Faza III: dy situata janë të mundshme: tumori ka diametër më të madh se 4 cm; ose tumori, pavarësisht nga madhësia, ka pushtuar vetëm një nyje limfatike të vendosur në të njëjtën pjesë të qafës ku ndodhet tumori dhe nyja limfatike e prekur nuk ka më shumë se 3 cm.
- Faza IV: tri situata janë të mundshme: tumori është përhapur në indet që rrethojnë buzët dhe zgavrën e gojës; nyjet limfatike mund të jenë të lira ose të dëmtuara; tumori, pavarësisht nga madhësia, ka pushtuar më shumë se një nyje limfatike të vendosur në të njëjtën pjesë të qafës ku ndodhet tumori, nyjet limfatike në njërën ose të dyja anët e qafës, ose një nyje limfatike me përmasa më shumë se 6 cm; tumori është përhapur në organe të tjera.
- Përsëritje: tumori kthehet pas trajtimit. Përsëritja mund të zhvillohet në të njëjtin vend si tumori primar ose në një organ tjetër.
Si ta trajtojmë atë
Opsionet terapeutike të disponueshme aktualisht për trajtimin e kancerit të buzëve dhe gojës janë:
- Kirurgji
- Radioterapi
- Kimioterapia
Kirurgjia është një trajtim i zakonshëm për kancerin e buzëve dhe të gojës. Kirurgu mund të heqë tumorin me një diferencë të indeve të shëndetshme përreth. Në disa raste ai heq edhe nyjet limfatike në qafë me një operacion diseksioni të nyjeve limfatike.
Radioterapia përdor rrezatim me frekuencë të lartë për të shkatërruar qelizat e kancerit dhe për të zvogëluar madhësinë e tumorit. Rrezatimi mund të shpërndahet nga një makinë jashtë trupit (radioterapi e jashtme) ose substanca radioaktive (radioizotopi) mund të futet direkt në lezion duke përdorur tuba të vegjël plastikë (radioterapi e brendshme ose intrakavitare ose brakiterapi). Përdorimi ekskluziv i tij indikohet vetëm në raste të përzgjedhura për tumore të vogla. Nëse duhanpirësit e lënë duhanin përpara se të fillojnë me radioterapi, shanset e tyre për të mbijetuar rriten.
Kimioterapia është modaliteti terapeutik që shkatërron qelizat e tumorit nëpërmjet barnave, të cilat mund të merren nga goja në formë tabletash, ose të injektohen në mënyrë intravenoze ose intramuskulare. Kimioterapia përkufizohet si një trajtim sistemik, sepse ilaçi hyn në qarkullimin e gjakut, përhapet në të gjithë trupin dhe në këtë mënyrë mund të arrijë dhe shkatërrojë qelizat tumorale që janë përhapur në distancë. Në trajtimin e kancerit të buzëve dhe të gojës, kimioterapia rrallë jepet nga goja. Në trajtimin e kancerit oral, kimioterapia zakonisht përdoret së bashku me radioterapi.
Nëse kirurgu heq të gjithë tumorin e dukshëm, ju mund të merrni kimioterapi postoperatore për të shkatërruar çdo qelizë tumorale të mbetur. Kimioterapia e zbatuar pas operacionit, kur në dukje nuk ka më qeliza tumorale, përcaktohet si ndihmëse. Kimioterapia e kryer para operacionit bëhet me qëllim të zvogëlimit të madhësisë së tumorit në mënyrë që më pas të hiqet më lehtë. Për shkak se buzët dhe goja janë thelbësore për të ngrënë dhe për të folur, pacienti mund të ketë nevojë për ndihmë për t’u mësuar me efektet anësore të sëmundjes ose trajtimit. Mjeku onkolog do të konsultohet me specialistë të ndryshëm, të cilët do të mund ta ndihmojnë atë të vendosë se cili trajtim është më i përshtatshëm për rastin individual. Nëse trajtimi ka kërkuar heqjen e një pjese të madhe të buzës ose zgavrës së gojës, mund të jetë e nevojshme kirurgjia plastike. Stafi mjekësor i kualifikuar do ta ndjekë pacientin për ta ndihmuar atë të shërohet nga trajtimi dhe të mësohet me një mënyrë të re të ushqyerit dhe të folurit.
Trajtimi sipas fazës
Zgjedhja e terapisë varet nga vendndodhja dhe stadi i tumorit, mosha dhe gjendja e përgjithshme e pacientit. Specialisti mund të propozojë trajtimin standard për shkak të efektivitetit të tij të dëshmuar, të konfirmuar nga përvojat e mëparshme, ose pjesëmarrja në një studim klinik. Terapia standarde nuk funksionon njëjtë për të gjithë pacientët dhe ndonjëherë ka më shumë efekte anësore sesa mund të mendoni. Për këtë arsye, kryhen studime klinike për të identifikuar mënyra më efektive të trajtimit.
Faza I
Zgjedhja e trajtimit varet nga vendndodhja e tumorit. Në mënyrë të përmbledhur, opsionet e trajtimit janë si më poshtë:
- Buza: Kirurgji ose radioterapi
- Gjuha: Kirurgji ose kirurgji e ndjekur nga radioterapi në qafë
- Sipërfaqja e brendshme e faqes dhe buzës: Kirurgji ose radioterapi
- Dyshemeja e gojës: Kirurgji
- Gengiva e poshtme: Kirurgji ose kirurgji e ndjekur nga radioterapi
- Trigone retromolare (zona e gengiveve që gjendet pas dhëmbëve): Kirurgji me heqje të pjesshme të kockës maksilare ose ndonjëherë radioterapi e ndjekur nga kirurgjia
- Gengiva e sipërme dhe qiellza: Kirurgji ose kirurgji e ndjekur nga radioterapi
Faza II
Zgjedhja e trajtimit varet nga vendndodhja e tumorit. Në mënyrë të përmbledhur, opsionet e trajtimit janë si më poshtë:
- Buza: Kirurgji ose radioterapi e jashtme dhe/ose brakiterapi
- Gjuha: Radioterapi ose kirurgji plus radioterapi
- Sipërfaqja e brendshme e faqes dhe buzës: Radioterapi ose kirurgji ose kirurgji plus radioterapi
- Dyshemeja e gojës: Kirurgji ose radioterapi; kirurgji e ndjekur nga radioterapi e jashtme ose brakiterapi
- Gengiva e poshtme: Kirurgji ose radioterapi
- Trigone retromolare (zona e gengiveve që gjendet pas dhëmbëve): Kirurgji me heqje të pjesshme të kockës maksilare ose radioterapi e ndjekur (nëse është e nevojshme) nga kirurgjia
- Gengiva e sipërme dhe qiellza: Kirurgji e ndjekur nga radioterapi
Faza III
Zgjedhja e trajtimit varet nga vendndodhja e tumorit. Përveç terapive të listuara më poshtë, radioterapia e qafës me diseksion të nyjeve limfatike është gjithashtu e mundur. Në mënyrë të përmbledhur, opsionet e trajtimit janë si më poshtë:
- Buza: Radioterapi e jashtme me ose pa brakiterapi; kirurgji plus radioterapi; operacioni i tumorit në nyjet limfatike i ndjekur nga kimioterapia dhe radioterapi, ose një operacion i dytë nëse qelizat tumorale janë ende të pranishme në kufijtë e rezeksionit
- Gjuha: Radioterapi e jashtme me ose pa brakiterapi; kirurgji plus radioterapi; operacioni i tumorit në nyjet limfatike i ndjekur nga kimioterapia dhe radioterapi, ose një operacion i dytë nëse qelizat tumorale janë ende të pranishme në kufijtë e rezeksionit
- Sipërfaqja e brendshme e faqes dhe buzës: Kirurgji me heqjen e tumorit me kufirin e rezeksionit në indet e shëndetshme; radioterapi; kirurgji plus radioterapi
- Gengiva e poshtme: Radioterapi para ose pas operacionit
- Trigone retromolare (zona e gengiveve që gjendet pas dhëmbëve): Kirurgji e ndjekur nga radioterapi
- Gengiva e sipërme dhe qiellza: Radioterapi; kirurgji plus radioterapi
Për të gjitha kanceret e buzëve dhe të gojës në fazën III, aktualisht po kryhen disa studime klinike për të testuar efektet e kombinimit të kimioterapisë dhe radioterapisë.
Faza IV
Zgjedhja e trajtimit varet nga vendndodhja e tumorit. Përveç terapive të listuara më poshtë, radioterapia e qafës me diseksion të nyjeve limfatike është gjithashtu e mundur. Në mënyrë të përmbledhur, opsionet e trajtimit janë si më poshtë:
- Buza: Kirurgji plus radioterapi intrakavitare ose e jashtme; radioterapi në lidhje me terapinë e synuar
- Gjuha: Kirurgji me heqjen e tumorit dhe laringut, e ndjekur nga radioterapi; radioterapi paliative për zbutjen e simptomave; radioterapi në lidhje me terapinë paliative
- Sipërfaqja e brendshme e faqes dhe buzës: Kirurgji me heqjen e tumorit me kufi rezeksioni në indet e shëndetshme; radioterapi; kirurgji plus radioterapi; radioterapi në lidhje me terapinë e synuar
- Gengiva e poshtme: Kirurgji, terapi rrezatimi ose të dyja; radioterapi në lidhje me terapinë e synuar
- Trigone retromolare (zona e gengiveve që gjendet pas dhëmbëve): Kirurgji e ndjekur nga radioterapi; radioterapi në lidhje me terapinë e synuar
- Gengiva e sipërme dhe qiellza: Kirurgji plus radioterapi; radioterapi në lidhje me terapinë e synuar
Kanceri i përsëritur i buzëve dhe i gojës
Opsionet terapeutike varen nga trajtimi i marrë tashmë, kushtet e funksionimit dhe përhapja e sëmundjes. Në mënyrë të përmbledhur, opsionet e trajtimit janë si më poshtë:
- Tumori i operueshëm: Kirurgji, nëse pacienti tashmë i është nënshtruar radioterapisë; kirurgji; radioterapi e shkallës së dytë ose të dyja
- Tumori i paoperueshëm: Kimioterapia sistemike, një trajtim i kombinuar i kimioterapisë, radioterapisë dhe terapisë së synuar.