Çfarë është?
Melanoma është një tumor i lëkurës që e ka origjinën nga melanocitet, qelizat përgjegjëse për prodhimin e melaninës, substancë përgjegjëse për ngjyrën e lëkurës. Është një sëmundje e pazakontë (2-3% e të gjithë tumoreve) dhe zakonisht shfaqet midis moshës 30 dhe 60 vjeç, veçanërisht te njerëzit nën 50 vjeç.
Shkaqet Disa faktorë rreziku që predisponojnë për zhvillimin e sëmundjes përfshijnë:
- Lëkurë e bardhë, veçanërisht ajo që digjet lehtë, nuk nxihet ose nxihet pak.
- Sy blu ose jeshil.
- Flokë të kuq ose bjond.
- Më shumë se 100 nishane.
- Djegie të rënda nga dielli, veçanërisht para moshës 15 vjeç.
- Ekspozim i shpeshtë dhe intensiv ndaj diellit.
- Ekspozim i shpeshtë ndaj shtretërve për rrezitje para moshës 30 vjeç.
- Historia familjare e melanomës.
Vetë-ekzaminimi i lëkurës Vetëkontrolli i lëkurës është një procedurë e thjeshtë që duhet kryer pas një banjë ose dush në një dhomë të ndriçuar mirë me pasqyrë të plotë dhe një pasqyrë dore. Hapat për vetë-ekzaminimin përfshijnë:
- Mësimi i vendndodhjes dhe pamjes së shenjave dhe nishaneve.
- Kontrolli për ndryshime në madhësi, formë, ngjyrë ose konsistencë të nishane.
Kontrolli i kujdesshëm nga koka te këmbët pa lënë asnjë pjesë të lëkurës pa ekzaminuar, duke përfshirë shpinën, kokën, rrudhat mes vitheve dhe organet gjenitale. - Shikimi në pasqyrë përpara dhe mbrapa, ngritja e krahëve për të ekzaminuar sqetullat.
- Përkulja e bërrylit dhe ekzaminimi i thonjve, pëllëmbës, parakrahut (edhe shpina) dhe pjesa e sipërme e krahut. Përsëritet për krahun tjetër.
- Ekzaminimi i këmbëve përpara, mbrapa dhe anash. Shikimi mes të pasmeve dhe rreth organeve gjenitale.
- Ulja dhe ekzaminimi i kujdesshëm i këmbëve, përfshirë thonjtë, shputat dhe hapësirat mes gishtërinjve.
- Kontrolli i fytyrës, qafës, veshëve dhe kokës. Hiqni flokët me një krehër ose tharëse flokësh, ose kërkoni ndihmën e një familjari ose miku për një kontroll më të saktë.
Diagnoza Kur një nishan bëhet i çrregullt në formë, ka buzë të dhëmbëzuara, ndryshon ngjyrën, rritet, rrjedh gjak, kruhet ose është i dhimbshëm, është thelbësore të vlerësohet nga një dermatolog dhe mundësisht të hiqet. Karakteristikat e një nishani që duhet të çojnë në dyshimin e shndërrimit të tij në melanoma përfshijnë:
- Asimetria
- Skaje/kufij të parregullt
- Ngjyra e pabarabartë
- Përmasat përgjithësisht më të mëdha se 6 mm
- Evolucioni, pra transformimi i tij i shpejtë.
Trajtimi
- Kirurgjia: Zgjedhja e parë e trajtimit për melanomën është kirurgjia. Në shumicën e rasteve, heqja e nishanit është gjithashtu e nevojshme për diagnozën përfundimtare.
- Terapia farmakologjike: Terapitë përfshijnë kimioterapinë (veçanërisht në rastet e sëmundjes së avancuar), terapinë molekulare dhe imunoterapinë (terapi biologjike).
- Radioterapia: Qelizat e melanomës janë veçanërisht të ndjeshme ndaj rrezatimit. Ky trajtim përdoret kryesisht në rastet e melanomës me metastaza në kocka dhe tru.
Pas trajtimit Pasi të përfundojë trajtimi, kirurgu ose dermatologu vendos një plan kontrolli periodik, duke përfshirë vizitat mjekësore dhe disa teste instrumentale (tomografi e kompjuterizuar/imazhe me rezonancë magnetike nukleare). Kontrolli do të jetë më i shpeshtë në fillim (tre – gjashtë muaj) dhe më pas do të pakësohet me kalimin e kohës (një herë në vit). Kjo është periudha që mjekët zakonisht e quajnë ndjekje. Nëse keni ndonjë problem ose simptoma të reja midis një kontrolli dhe një tjetri, duhet të kontaktoni onkologun tuaj sa më shpejt të jetë e mundur.